Những mẩu chuyện về Bác Hồ
Hồi còn bé, tôi được thấy một lần nhân dân huyện Thiệu Hóa tổ chức đón Bảo Đại đến khánh thành trường tiểu học của huyện.
Không biết thợ ở đâu về, họ dựng cổng chào bằng gỗ, bằng mây, bằng cành dừa, đan, cài hoa lá, viết chữ, treo cờ, giăng đèn rất công phu… Các quan sở tại từ các xã xa về, mũ áo thụng xanh, giày hia xúng xính chắp tay chờ đợi. Lính tráng súng ống canh gác nghiêm ngặt. Trông đến lạ mắt…
Lớn lên theo cách mạng, tôi được chứng kiến một số lần các cơ quan, đơn vị, đoàn thể, hội nghị đón Bác…
Lần Bác đến dự lễ kỷ niệm thành lập quân đội ở nhà khách quốc tế trên đường Phạm Ngũ Lão. Bác từ một chiếc xe không được đẹp lắm bước xuống, anh em chúng tôi quên cả kỷ luật chạy ra vây lấy Bác. Mấy đồng chí bảo vệ xô bật chúng tôi ra. Bác chỉ nói nhẹ nhàng:
- Các cháu để Bác đi. Các chú đừng làm thế.
Lần vào Vinh, sáng sớm, hoa trong vườn tươi là thế mà mới 9, 10 giờ đã rũ xuống làm cho các vị chủ nhà héo hắt cả ruột gan.
Bác ra vườn, cầm cây hoa nhổ lên. Thì ra không phải là cây hoa trồng mà mới cắm… Bác cũng nhẹ nhàng nói :
- Không nên làm thế…
Năm 1953, Trung ương Hội phụ nữ mời Bác đến thăm. Chị em hô hào quét nhà trong, vườn ngoài, đầu cổng sạch sẽ. Các chị căng một khẩu hiệu cắt dán chữ “Hồ Chí Minh muôn năm” , nhưng không dán các dấu. Lại làm một cổng chào kết lá, cài hoa rừng... Ai cũng bảo nhau mặc quần áo thật đẹp, rồi xếp hai hàng, từ cổng vào nhà như kiểu "hàng rào danh dự", hồi hộp, chờ đợi...
Sương sớm Việt Bắc đã tan, trời đã đẹp. Chờ mãi không thấy khách đến. Chủ tịch Hội đã sốt ruột, hết đi ra, lại đi vào. Bỗng có tiếng báo:
- Chị Xuyến ơi! Bác ở trong này rồi!...
Thế là hàng rào danh dự tan! Ùa vào trong nhà đã thấy Bác đang thăm vườn rau, giếng nước... Bác bước ra cổng, Bác nói:
- Chào các cô, các cháu. Vào nhà thấy vắng. Bác đoán ngay là tất cả ở ngoài này.
Nhìn lên khẩu hiệu, Bác cười:
- Tiếng Việt ta có dấu, phát âm rất hay, phân biệt rõ ràng. Dán chữ thế này đọc thế nào cũng được, sai ý của mình đi.
Vào đến hội trường Bác hỏi:
- Các cô đón ai thế?
Mọi người ngớ ra, không rõ ý Bác là thế nào.
Thưa Bác, đón Bác đấy ạ!
Bác ôn tồn nói:
- À ra thế. Các cô đón Bác, chứ có phải đón ông vua ông quan nào đâu mà sửa soạn trang trí cầu kỳ như thế!...
Nghĩ thương các chị mất vui, Bác "rẽ" sang chuyện khác khen:
- Sạch sẽ, gọn gàng thường xuyên hay chỉ được hôm nay thôi đấy!...
Bây giờ các chị em mới dám "bắt chuyện":
- Dạ thưa Bác, thường xuyên ạ.
(Trích trong cuốn Tấm lòng của Bác,
NXB Công an Nhân dân, Hà Nội, 2005)
Cách mạng tháng Tám năm 1945, trong thành phần Chính phủ lâm thời do Cụ Hồ làm Chủ tịch có nhiều trí thức trẻ đã được mời tham gia. Ông Nguyễn Văn Huyên - tiến sĩ Văn khoa, cử nhân Luật học được giao giữ chức Tổng Giám đốc Đại học vụ (và sau là Bộ trưởng Giáo dục) khi ấy mới 37 tuổi.
Ngay thời gian đầu tiên được Chính phủ giao trọng trách công tác văn hóa giáo dục "diệt giặc dốt" (là một trong ba thứ giặc lúc bấy giờ), ông Huyên không khỏi lo ngại, bởi vì dân ta 90% số người không biết chữ, vả lại điều kiện trường, lớp, thầy cô thiếu thốn vô cùng. Nhưng vốn là người xốc vác, hơn nữa ông lại còn trẻ, hăng hái, cho nên mọi khó khăn đều được giải quyết ổn thỏa. Phong trào "Bình dân học vụ" mà ông phụ trách đã đạt được những kết quả mà cho đến nay mỗi khi nhắc đến ai cũng phải thán phục. Cụ Hồ rất hài lòng về vị Bộ trưởng bởi vì ngoài những thành tích, ông Huyên còn là người do Cụ Hồ giới thiệu vào trong thành phần Chính phủ.
Thế mà có một lần, ông Huyên xin từ chức Bộ trưởng với lý do: ông không phải là đảng viên (đúng hơn là ông không tham gia đảng phái nào). Cụ Hồ không bằng lòng khi nghe tin ấy. Cụ đã gặp và động viên ông Huyên. Cụ nói: "Không cốt là đảng viên cộng sản hay không đảng, mà cốt là làm việc có tốt hay kém, có hiệu quả hay không hiệu quả, điều đó mới quan trọng". Nghe lời Cụ, ông Huyên lại tiếp tục làm việc, chức Bộ trưởng Giáo dục ông giữ mãi cho đến những năm cuối đời.
(Trích trong cuốn Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức,
NXB Giáo dục, Hà Nội, 2006)
