Đom đóm bay về đâu?

Ánh sáng ấy đưa tôi trở về với những đêm hè xa xôi. Những đêm mà bọn trẻ con rất mong đợi. Nghỉ hè mà, không còn phải lo lắng sẽ bị mẹ mắng mỗi khi học bài, tha hồ nô đùa với đám bạn trong xóm. Hôm nào cũng thế, xong bữa tối là cả đội tập kết ra cánh đồng trước làng. Lúa vừa gặt xong, lộ trơ những gốc rạ nằm trên mặt đất khô nẻ. Ven bờ ruộng người ta phơi những tay rơm nếp dài thườn thượt thành hàng cho khô để tết chổi quét nhà, dưới trăng mờ trông chúng chẳng khác nào những đứa trẻ đang chơi đùa. Có đứa buột miệng: “Trông giống ma”. Thế là có tên nghĩ ngay ra trò doạ dẫm bọn con gái yếu bóng vía. Chúng lấy rơm khô bó thành hình nhân, rồi bắt đom đóm lấy nhựa cây gắn vào đó. Xong xuôi cả bọn mang hình nhân để ở cổng nhà đứa con gái kia. Con bé ra đến cổng nhìn thấy thì hét toáng lên, rồi tức đến phát khóc, trong khi lũ bạn núp trong các hàng rào quanh đó cười vang đầy khoái chí.

Từ những ngày đó tôi đã quan tâm tới loài sinh vật nhỏ bé cánh cứng, cứ đêm đến bụng lại phát ra đốm sáng xanh dịu nhẹ, sờ vào không nóng, và tự hỏi: Đom đóm từ đâu đến?

Mẹ kể: “Ngày xửa, ngày xưa ở một làng nọ có hai mẹ con nghèo khổ. Người mẹ rất yêu thương con nhưng cậu bé lại có phần bướng bỉnh. Sau một lần bị mẹ mắng cậu bé hờn dỗi bỏ nhà ra đi. Người mẹ hối hận, vội vã đi tìm con nhưng mãi không thấy trở về. Sau nhiều ngày, cậu bé về nhà không thấy mẹ thì oà khóc nức nở, khóc cho đến chết và biến thành con đom đóm mỗi đêm lại đốt đèn đi tìm mẹ.”

Nghe câu chuyện này, với suy nghĩ ngây ngô của trẻ con, tôi tự hỏi chẳng lẽ có nhiều cậu bé không nghe lời mẹ đến thế ư?

Bà nội thì nghĩ khác. Bà bảo đom đóm là linh hồn của những người đã chết, đêm đêm tìm đường về nhà vì nhớ người thân của mình. Có lẽ vì thế mà đêm nào cũng vậy, giữa đêm tối mịt mùng, từng dải đom đóm sáng lập loè như sao rơi.

Trẻ con nghe chuyện người lớn, có nghĩ ngợi một chút, rồi quên. Dù đom đóm là đứa trẻ hư hay linh hồn người đã chết, đối với lũ trẻ chúng tôi cũng không mấy quan trọng. Chúng vô hại, và chúng tôi vẫn chơi cùng. Chúng tôi bắt đom đóm nhốt vào chai, vậy mà chúng vẫn chẳng sợ hãi, đêm nào cũng bay chập chờn quẩn quanh chúng tôi. Chúng tôi đuổi bắt đom đóm và cười vang động cả cánh đồng rộng lớn, mặc tiếng người lớn quát mắng dọa dẫm. “Những đêm đom đóm” ấy giúp chúng tôi quên đi cái nóng nực mùa hè. Kệ mồ hôi đầm đìa trên mặt. Kệ những đôi chân trần trầy xước... Cái đọng mãi trong kí ức tôi tới giờ là những tiếng cười trong veo và những đôi mắt trẻ thơ lấp lánh ánh sáng đom đóm…

Con đom đóm không bay nữa. Nó dừng lại trên một nhành cây, đốm sáng phía bụng mờ dần. Phải chăng nó không còn đủ sức để bay tiếp? Tôi đưa tay định bắt, nhưng có một điều gì đó đã mách bảo tôi đừng làm thế. Sao đom đóm lại chỉ có một mình, các bạn của nó đâu? Có phải tất cả bọn chúng đã tìm thấy mẹ rồi không? Hay là do những linh hồn người chết đã siêu thoát hết? Tôi đâu còn là một đứa trẻ để có thể suy nghĩ ngây ngô như thế nữa. Nhưng sự thực là đã lâu lắm rồi tôi không được chiêm ngưỡng những dải sáng ảo huyền được kết từ hàng ngàn hàng vạn con đom đóm, chỉ thỉnh thoảng bắt gặp vài con yếu ớt, cô đơn bay trong đêm. Đom đóm bay đi đâu?

Và tôi đi tìm câu trả lời.

Vào một đêm, tôi đã nhắm mắt, lắng tai nghe thật sâu. Tôi nhận ra tiếng động cơ, những thứ âm thanh nhân tạo đã át đi tiếng hát của côn trùng. Mở mắt ra, tôi vô cùng ngạc nhiên thấy ánh sáng của đèn cao áp, đèn trang trí lấp lánh đủ màu sắc đã át đi ánh trăng sao và đom đóm.

Nhưng đó chưa phải là tất cả lí do khiến đom đóm bỏ đi.

Mỗi lần về quê, tôi thường lững thững đi thăm đồng. Trên những bờ ruộng lổn nhổn vỏ chai với đủ loại nhãn mác chữ tây tàu, màu đỏ màu đen... Thuốc trừ sâu diệt ốc, thuốc diệt cỏ phá rong rêu… đã được tưới vô tội vạ lên cánh đồng mấy chục năm nay rồi, không chỉ đom đóm mà nhiều loài sinh vật khác cũng đang chết dần đi. Riêng với loài đom đóm, còn sót lại con nào thì cũng mất dần bản năng vốn có, con đực và con cái không thể phát ra tín hiệu tìm nhau. Đã có lần trên bờ ruộng tôi ngơ ngẩn thở dài. Rồi một ngày nào đó có đứa trẻ sẽ hỏi: “Đom đóm trông như thế nào hả mẹ, sao con chưa thấy bao giờ?” Có lẽ người mẹ sẽ cười buồn, trả lời: “Đom đóm là đốm sáng nhỏ trong kí ức tuổi thơ của mẹ. Có lẽ chúng tuyệt chủng rồi…”

Con đom đóm đang đậu trên nhành cây bỗng bay vút lên, bụng nó đã phát sáng và đôi cánh trông không còn mệt mỏi nữa. Tôi dõi mắt theo đốm sáng nhỏ ấy rồi tự hỏi: “Đom đóm bay về đâu?” Kìa, nó đang dừng ở chỗ một con khác, hình như một con đom đóm cái.

(VNQĐ)