Tình yêu dưới những tán rừng

Bìa tập trường ca Dưới những tán rừng của nhà thơ Bùi Công Minh.

Nhà Xuất bản Quân đội Nhân dân vừa xuất bản tập trường ca  Dưới  những  tán  rừng  của nhà thơ Bùi Công Minh. Trường ca viết về những người lính vận tải trong Tiểu đoàn 232 - Quân khu V, với hình ảnh trung tâm là Anh hùng Lực lượng vũ trang Phạm Thị Thao.

Chương I của trường ca với “Tên gọi”, mở đầu bằng sự kết nối của cái tên Thao, không chỉ là tên của một người con gái, mà còn gắn liền với một tiểu đoàn lịch sử.

Trong không khí chiến tranh gian khổ, Phạm Thị Thao trở thành biểu tượng của những người phụ nữ trẻ tuổi, đã góp phần làm nên lịch sử bằng những hy sinh thầm lặng. “Tiểu đoàn Bà Thao” không chỉ là một danh xưng mà đã trở thành huyền thoại, ghi dấu những cô gái tuổi đôi mươi, đã vượt qua nỗi sợ hãi, những khó khăn để tham gia chiến đấu, vận chuyển hàng hóa cho chiến trường Khu V.

Trường ca kể lại hành trình dấn thân của những thiếu nữ trong tiểu đoàn. Từ những cô gái thơ ngây rời bỏ làng quê, gia đình để lao vào chiến trường khốc liệt, họ đã vượt qua những thử thách như đói khát, gian khổ, và những trận chiến dữ dội, nhưng luôn mang trong mình một niềm tin sắt đá và khát khao giải phóng quê hương. Phạm Thị Thao, với dáng vẻ mảnh mai nhưng kiên cường, trở thành đại diện cho cả một thế hệ phụ nữ Việt Nam, dâng hiến cả thanh xuân vì đất nước.

Trường ca khắc họa sâu sắc chân dung những người không phải anh hùng theo những danh hiệu được vinh danh, mà là những người anh hùng lặng lẽ, chiến đấu vì lý tưởng cao cả, mang trong mình  tình  yêu quê hương đất nước. Dưới những tán rừng không chỉ là câu chuyện về một tiểu đoàn, mà còn là bức tranh sống động về lòng yêu nước, về những con người đã làm nên lịch sử trong âm thầm, đau thương nhưng đầy kiêu hãnh.

Chương II trường ca Dưới những tán rừng có tên “Hành quân”, miêu tả sinh động cuộc hành quân của Tiểu đoàn Vận tải 232, đặc biệt là những nữ chiến sĩ như Phạm Thị Thao. Hình ảnh những người lính trẻ với những cái tên rất đời thường như Nguyễn Thị Bảy, Nguyễn Thị Hiển, hay Nguyễn Thị Huấn, được khắc họa rõ nét trong bối cảnh hiểm nguy của rừng núi và chiến tranh.

Tác giả không chỉ nói về việc hành quân mà còn đi sâu vào từng chi tiết tâm lý của các chiến sĩ, nỗi nhớ nhà, khát khao về cuộc sống bình yên qua những câu hát và những món ăn dân dã quê hương. Bên cạnh đó, sự khắc nghiệt của thiên nhiên và chiến trường được miêu tả chân thật, với hình ảnh “vực sâu, đá dựng”, “vắt bám đầy chân” và những cơn bão rừng. Những chi tiết như “gùi hàng nặng thêm”, “chậm một bước là lọt vào vòng vây”... cho thấy hiểm nguy luôn cận kề. Đặc biệt, sự kiên cường của các chiến sĩ được nhấn mạnh qua việc “cắn răng nhẫn nại” dù bị thương hay mệt mỏi.

“Hành quân” không chỉ tạo cảm giác về một hành trình thể chất, mà còn là cuộc đấu tranh tinh thần mãnh liệt. Những chiến sĩ dù đối mặt với khó khăn, vẫn giữ vững tinh thần hy sinh vì đất nước, tạo nên những hình ảnh kiên cường đầy cảm xúc.

Trường ca Dưới những tán rừng của Bùi Công Minh đem đến cho người đọc một cảm xúc trầm lắng, chứa đầy nỗi buồn và sự hoài niệm về chiến tranh. Người lính sau chiến tranh không chỉ mang theo nỗi đau của quá khứ mà còn phải đối mặt với những khó khăn của cuộc sống hiện tại. Sự tàn phá của chiến tranh không chỉ để lại những vết thương trên thân thể họ mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến làng quê, đồng ruộng, và nhà cửa - tất cả đều trở nên hoang tàn. Nỗi đau của họ không chỉ dừng lại ở vết thương chiến tranh mà còn là nỗi đau mất đi đồng đội, và không phải ai cũng được trở về.

Một chủ đề xuyên suốt là hình ảnh của những đồng đội đã hy sinh, với cảm giác day dứt khi chưa tìm được phần mộ của 58 đồng đội. Điều này làm tăng thêm cảm giác bất toàn, khiến cho cuộc trở về của họ dường như chưa trọn vẹn.

Không phải tất cả chúng tôi đều

trở về Không phải người mẹ nào cũng gặp con mình trong ngày toàn thắng

Khi cờ bay giăng giăng

và khúc hát khải hoàn vang vang

khắp nẻo Khi những đoàn người reo hò

chiến thắng Chúng tôi vội lao đến những căn

nhà đồng đội mãi đi xa Mang nỗi đau thầm lặng...

Hình ảnh những người lính cũ, giờ đây già yếu, vẫn phải tiếp  tục tìm kiếm đồng đội, sống  trong  ký ức đau thương và mất mát. Họ cũng phải đối mặt với hiện thực cuộc sống: mưu sinh vất vả, thiếu thốn vật chất và tình cảm, nhưng không hề than trách.

Chúng tôi lại đi theo tiếng gọi

Của những linh hồn quá đỗi non tơ Đang nằm lại nơi cánh rừng

thanh nữ Đang nằm lại lưng chừng vách núi Đang nằm bên bờ suối, ven sông Như vết thương nhức nhối trong lòng Giấc ngủ chập chờn hình bóng...

Cảm giác cô đơn của những người phụ nữ từng tham gia chiến đấu cũng được Bùi Công Minh thể hiện rõ nét. Những người mẹ đơn  thân phải gánh vác cả gia đình mà không có người đàn ông nào bên cạnh. Sự hy sinh của họ, dù ít khi được nhắc đến, vẫn hiện hữu rõ ràng trong cuộc sống mưu sinh khắc nghiệt sau chiến tranh.

*

 Trường ca Dưới những tán  rừng có 5 chương và phần vĩ thanh, nhà thơ Bùi Công Minh khéo léo sử dụng hình ảnh về thiên nhiên (rừng, suối, cánh đồng) để gợi nhớ lại ký ức chiến tranh và đồng đội. Những dòng thơ như “Những bắp chân trắng ngần vẫn đang lấp lánh bên bờ sông”, “Sông Tranh đang mùa khô”... mang đến một sự pha trộn giữa ký ức và hiện tại, giữa niềm vui sống và nỗi đau thầm kín.

Giọng điệu trầm lắng, giọng thơ mang nét buồn, nhưng không quá nặng nề mà thể hiện sự chấp nhận và buông bỏ. Những câu thơ như “Nước mắt giờ đã lặn hết vào trong” hay “Sống được tới chừ đã là phúc đức” không chỉ gợi tả nỗi đau, mà còn mang thông điệp về sự trưởng thành và tiếp tục cuộc sống sau chiến tranh.

Đọc hết trường ca, sẽ thấy tính hiện thực kết hợp tính triết lý thời đại. Tác phẩm không chỉ kể lại một cách chân thực những gì đã diễn ra trong quá khứ mà còn phản ánh những triết lý về cuộc sống, về số phận con người. Hình ảnh những người lính trở về với cuộc sống mưu sinh vất vả thể hiện sự đồng cảm với những người anh hùng vô danh, những người đã hy sinh tuổi trẻ mà không hề hối tiếc.

Sự hòa quyện giữa quá khứ và hiện tại cũng là một hình thức nghệ thuật tạo nên sức hấp dẫn của trường ca Dưới những tán rừng. Quá khứ và hiện tại hòa quyện, với những giấc mơ đêm ngày về đồng đội, những lời kể của người mẹ mất con, hay những cuộc tìm kiếm mộ phần đồng đội vẫn còn tiếp diễn. Điều này tạo nên một dòng chảy thời gian, không gian trong thơ, làm nổi bật sự day dứt của những người lính còn sống.

Dưới những tán rừng khép lại đã mở ra niềm hy vọng về sự tiếp tục sống, dù con người đã gánh chịu bao mất mát trong chiến tranh.

N.N.K